Konstytucja 3 Maja w Ossolineum

230 lat temu została uchwalona Konstytucja 3 Maja. To jedyna tak dobrze przyjęta ustawa, która dawała nadzieję na uratowanie państwa polskiego. To pierwszy w Europie i drugi na świecie dokument, który był wzorem do naśladowania dla innych narodów.

- Ustawa rządowa, która została uchwalona 3 Maja 1791 roku to efekt pracy Sejmu Czteroletniego, który zaczął działać już kilkanaście lat po pierwszym rozbiorze Polski, czyli w momencie, kiedy Rzeczpospolita już zaczęła właściwie upadać. Ten efekt pracy został zebrany w samej Konstytucji. To  ważne wydarzenie ze względu na to, że była to pierwsza ustawa rządowa w Polsce ale też w Europie Ustawa rządowa, która wzorowana była trochę na amerykańskiej konstytucji, ale w Europie powstała jako pierwsze - mówi prof. Paweł Klimt z Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego.

Konstytucja znosiła instytucje, które do tej pory się nie sprawdzały, a istniały przez lata, np. liberum weto, wolne elekcje czy konfederacje szlacheckie. W zamian powoływała silny rząd i dobrze funkcjonujący sejm. Same obrady Sejmu Czteroletniego powodowały wśród Polaków wielką radość.

- Niestety, była grupa ludzi, którym to nie odpowiadało. Sama konstytucja została uchwalona poprzez zamach stanu w momencie, kiedy na sali sejmowej w Warszawie nie było osób z opozycji. Rok później w sejmik szlachecki, czyli grono szlachty, poparło konstytucję i w ten sposób legitymowana ją jako akt prawny - mówi prof. Paweł Klimt z Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego.

W zbiorach Ossolineum znajduje się pierwodruk Konstytucji 3 Maja.

- Pierwodrukiem nazywamy pierwsze drukowane wydanie jakiegoś dzieła lub dokumentu. Pierwodruk Konstytucji 3 Maja po oficjalnym wydruk tekstu ustawy rządowej oraz z formułami wpisu trafił do akt grodzkich warszawskich. Właściwy tekst ustawy rządowej, czyli Konstytucji 3 Maja, zaczyna się tutaj, później prezentowane są wszystkie punkty w Konstytucji. Pierwodruk liczy kilka kart, dokładnie 4. Egzemplarz Ossoliński opatrzony został rękopiśmiennymi poprawkami, które uwzględniono w późniejszych kolejnych wydaniach konstytucji - mówi dr Agnieszka Franczak-Cegła, kierownicza Działu Starych Druków ZNiO.

Zakład Narodowy im. Ossolińskich przechowuje również rysunek upamiętniający uchwalenie Konstytucji 3 Maja, wykonany przez świadka ówczesnych wydarzeń.  

- Jest to rysunek Józefa Peszki, polskiego artysty, który w chwili uchwalenia Konstytucji 3 Maja miał 24 lata i został poproszony przez miasto, aby stworzył portrety marszałków którzy byli zaangażowani w sprawy polskich miast, między innymi przedstawionych na tym rysunku marszałka Stanisława Małachowskiego i Kazimierza Nestora Sapiehy - mówi Joanna Błoch, kierowniczka Działu Sztuki Muzeum Książąt Lubomirskich.

Przy takich okazjach, jakimi są święta narodowe warto pamiętać o historii, ponieważ naród który nie ma swojej przeszłości, umiera.